Bitkilerde Hastalık ve Zararlılarla Mücadele

BİTKİLERDE HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE


Tarımda hastalık, zararlı ve yabancı otların, neden olduğu kayıpların önlenmesi için kültürel önlemler, mekanik mücadele, biyolojik mücadele ve kimyasal savaş yöntemleri kullanılmaktadır. Ancak, bu yöntemler içerisinde kimyasal savaş, uygulama kolaylığı ve etkinliğinin üretici tarafından kolaylıkla görülebilmesi gibi bazı nedenlerle en fazla kullanılan yöntemdir. Ekolojik üretim sisteminde zararlılarla savaşmaya bir çok alternatif uygulama bulunmasına karşın ana faktörler kültürel önlemler ve biyolojik mücadele uygulamaları olarak kabul edilmektedir. Organik ürün üreticileri zararlı problemlerinin etkili bir şekilde çözümü için, üretim yapılan yerlerdeki bölgesel şartları çok iyi bilmesi ve önemli ürün kayıplarına neden olan zararlı problemlerinden sakınılması için hangi ürün veya ürünlerin yada hangi ürünün hangi çeşitlerin yetiştirileceğinin çok iyi bilmesi etkili birer kültürel önlemdir. Ayrıca zararlı problemleri hakkında tutulacak iyi kayıtlar, bir sonraki yılda daha etkili zararlı mücadele stratejilerinin oluşturulmasında önemli bir uygulama olacağı da unutulmamalıdır.

Üründe bulunan zararlıların ve bu zararlıları baskı altına alan faydalı türlerin doğru olarak teşhis edilmesi, ürün kayıpların önlenmesi için son derece önemlidir. Zararlı ve faydalı türlerin sadece ergin dönemleri değil, yumurta, larva ve pupa gibi ergin öncesi dönemlerinin de doğru teşhisi, üründeki ekonomik zararın önlemesinde üreticilere önemli ölçüde katkıda bulunacaktır. Mücadeleye karar verebilmek için zararlının ekonomik zarar eşiklerinin belirlenmesi ve uygun mücadele yöntemlerinin uygulanması önemlidir. Tuzaklar, zararlı böceklerin ergin çıkış zamanlarının belirlenmesinde, ekonomik zarar eşiğinin belirlenmesinde ve direkt olarak zararlılar için mücadele amaçlı kullanılabilmektedir. Biyolojik mücadele uygulamalarında zararlı türler ile faydalı türler arasındaki uyumun belirlenmesinde yine bu tuzaklardan yararlanılır. Organik tarımda ise zararlı yoğunluğu ekonomik zarar eşiğini aştığı durumda zararlı yönetimi çoğu kez zorlaşmakta ve önemli ürün kayıplarının önüne geçilememektedir. Bu nedenle organik tarımda üreticilere, etkili mücadele zamanlarının belirlenmesi için zararlıları izleme yöntemleri mutlaka öğretilmesi gerekir.

Basit olarak ekim ve dikim zamanlarının değiştirilmesiyle bazı potansiyel zararlıların zararları önlenebilir. Örneğin virüslere karşı dayanıklı bitki materyali mevcut değilse, ekim zamanının ayarlanmasıyla virüslerin yayılmasında etkili bir faktör olan yaprakbiti zararı ve dolayısıyla virüs zararı önlenebilir. Yine erken ekim yapılan yerlerde ekim zamanının geciktirilmesiyle bir çok hastalığın yayılması önlenebilmektedir. Yaprak pireleri ve bir çok kelebek, erken ekimi yapılan bitkilerde çok çabuk çoğalarak yoğun zararlara neden olurlar. Bu gibi zararlılar kontrol altına alınmadıkları takdirde bir sonraki ekimde daha fazla zarar yapma potansiyeli gösterirler.

Zararlıların özellikle biyoloji, fizyoloji ve davranışları üzerinde etkili olabilen maddeler ile yapılan mücadele biyoteknik yöntemleri oluşturmaktadır. Bu yöntemler içinde Kitlesel tuzaklama tekniği ve çiftleşmeyi engelleme veya şaşırtma tekniği organik tarımda başarıyla uygulanmaktadır. Ülkemizde bu yöntem Elma bahçelerinde Elma içkurdu ve Elma gövde kabukkurdu ‘na, Kiraz bahçelerinde Yaprak büken ve Kiraz sineği ‘ne, Zeytin bahçelerinde Zeytin güvesi ve Zeytin sineği ‘ne, Bağlarda Salkım güvesine , Örtüaltı, sebze ve süs bitkisi yetiştiriciliğinde yaprak galeri sineklerine ve Beyaz sineklere karşı denenmiş ve etkili bulunmuştur. Örtüaltı, sebze ve süs bitkisi yetiştiriciliğinde yaprak galeri sinekleri ‘ne ve beyaz sineklere , Kiraz bahçelerinde Kiraz sineği ‘ne karşı başarıyla kullanılan sarı yapışkan tuzakların yaygınlaştırılması öncelik taşımalıdır.

Çiftleşmeyi engelleme veya şaşırtma tekniği ülkemizde Elma içkurdu ‘na, Salkım güvesi ‘ya ve Pembe kurt ‘a karşı etkili bulunarak pratiğe verilmiştir. Organik bağ yetiştiriciliğinde Bacillus thuringiensis’li preparatların sık kullanım zorunluluğu, dayanıklılık riski dezavantajları nedeniyle ivedilikle alternatif getirebilmek için Salkım güvesi mücadelesinde bu tekniğe öncelik verilmeli, kullanımı yaygınlaştırılmalı ve desteklenmelidir. Elma içkurdu ve pembe kurda karşı da bu yöntemin kullanılmasının yaygınlaştırılması gereklidir.

Tarla sınırlarında yetiştirilen ürünlerdeki zararlılar ana ürünlerdeki zararlılardan farklılık gösterir. Bu tür uygulama, faydalı eklem bacaklılara yaşam alanı sağlar ve zararlı türlerin tarlada yayılmasını yavaşlatır. Ayrıca tarla kenarlarındaki çiçekli bitkiler faydalı böceklere yaşam alanı ve besin kaynağı oluştururlar. Toprak işleme, bir çok yararının yanında önemli bir mücadele uygulaması olup, zararlı böcek populasyonlarını doğrudan azaltabilir yada dolaylı olarak topraktaki zararlıların açığa çıkartarak kuşlar ve diğer avcılar tarafından tüketilmesine neden olur. Yine toprak işleme böceklere ve bitki patojenlerine kaynak olan bitki kalıntılarının ayrışması hızlanmaktadır. Sonuç olarak toprak işleme ile organik maddenin dekompoze olması sağlanarak bir sonraki ekime hazırlık yapılırken, toprakta bulunan bir çok zararlı böceğin mücadelesi de yapılmaktadır. Toprak tipi ve topraktaki besin içeriği, zararlı problemleri ile yakın ilişkilidir. Yüksek organik madde içeriği, toprakta yaşayan bir çok zararlı türün sayısında artışa neden olabilir.

Çevrede mevcut ve etkili doğal etmenlerin insan faktörünün yardımı ile zararlılar üzerinde etkinliklerinin artırılması için yapılan her türlü girişimlere “Biyolojik Mücadele” adı verilir ve organik tarımda başarıyı büyük ölçüde etkileyen bir yöntemdir. Bilindiği gibi doğada mevcut biyotik etmenler, zararlıyı dengede tutmaktadır. Bu biyotik etmenler, doğal düşman böcekler (parazit ve predatörler), faydalı akarlar, protozoa’lar, bakteriler, virüsler, funguslar,nematodlar, kuşlar ve memelilerdir. Ülkemizde biyolojik mücadele konusunda en başarılı örnek, Turunçgil unlubiti mücadelesi için predatör böcek Cryptoleamus montrozieri ile parazitoit böcek Leptomastix dactylopii’nin her yıl insektaryumlarda üretilip salınmasıdır. Ülkemiz koşullarında kışı geçiremeyen bu faydalı böcekler ile turunçgil alanlarında etkili bir biyolojik mücadele uygulanmaktadır.