YABAN HAYATI AMENAJMANI
Yaban hayatı amenajmanı, yaban hayvanlarının bir doğal kaynak olarak yönetilmesi, yani, planlama, koordinasyon-ve faydalanma konularını içermektedir.
Yaban hayatı amenajmanı başlangıçta özellikle belirli bazı yaban hayvanı türlerini aşırı avlanmadan korumak düşüncesi ve gayreti sonucunda doğmuş bir disiplindir. Yakın gelecekte avlayacak hayvan bulamayacakları endişesiyle hareket eden grupların sosyal ve politik reaksiyonu ile hızlı bir gelişme göstermiştir.
İlk amenajman çabaları diyebileceğimiz faaliyetlere baktığımızda; avlanmayı kayıt altına alma ve düzenleme, özel bazı türler için koruma alanları tespit etme, av üretimi, ülke içinde yerli türlerin bir yerden diğerine nakli veya ekzotik türlerin ithal ve yerleştirilmesi, kış yemlemesi gibi çalışmalardan ibaret olduğu görülür. Yaban hayatının devamını sağlama amacıyla yapılan, kestirme ve kolay bir yol olarak görülen, yani doğrudan yabani türlerin korunup geliştirilmesini sağlayacağı düşünülen bu gibi çalışmalardan, istenen başarı elde edilememiştir. Çünkü bilimin ilerlemesiyle, yaban hayatı populasyonlarının gelişmesinde habitatın anahtar rol oynadığı, habitattaki hayvanın ise ekosistemdeki unsurlardan sadece biri olduğu ortaya çıkmış ve dolayısıyla habitat faktörünü hesaba katmadan yapılacak çabalardan sonuç alınamayacağı anlaşılmıştır.
Ancak, yapılan ilk çalışmalar yine de yaban hayatı ekolojisinin gelişmesine hizmet etmiş ve bundan elde edilen bilgilerle yaban hayatı amenajmanının temelleri atılmıştır.
Yaban hayatı amenajmanı kabaca; yaban hayatının pozitif ihtiyaçlarının, populasyon ve habitatın kontrol altına alınıp düzenlenerek karşılanması, negatif kısıtlamaların da kaldırılması veya azaltılması demektir. Bu yapılırken, tabiata bir ölçüde müdahale edilmektedir.Fakat bu müdahale tabii elemanların yerine başka elemanlar koyulması şeklinde değil de bu elemanlara yeniden düzen verme şeklinde olmakta ve bu yolla yaban hayatının ihtiyaçlarını karşılama yönünde kontrol ve değişiklikler meydana getirilmektedir.
Yaban hayatı prensiplerinin hayata geçirilmesi ve yaban hayatı amenajmanı uygulamalarında, birtakım sınırlayıcı etkiler ve kısıtlarla karşılaşılır. Bunlar başlıca; biyolojik, ekonomik, idari ve siyasi olarak gruplandırılabilir. Mesela bir yaban hayvanını, tabii ortamında, sözgelimi bir ormanlık alanda üretmek istediğimizi farzedelim. Bu alanın hayvanın biyolojik isteklerine cevap verecek özellikte olması biyolojik kriterdir. Üretimden elde etmeyi umduğumuz kazancın, aynı alanı daha başka ürünler almak için işlettiğimizde elde edilecek kazançtan az olmaması isteniyorsa, bu da ekonomik bir kriterdir. Diğer yandan bu alan bir devlet ormanı ise, halbuki biz burada özel avlak kurmanın rantabıl olacağını iddia ve teklif ediyorsak idari bir problemle karşı karşıya kalırız. Buna karşılık çözüm olarak bu ormanın özelleştirilmesini teklif ettiğimizde ise bu takdirde siyaset alanına girilmiş olmaktadır.
Yaban hayatı amenajmanı belirlenmiş amaçlara hizmet etmeli, fakat av hasılatını artırma amacıyla sınırlandırılmamalıdır.
Yaban hayatı amenajmanı; yaban hayatı habitatlarının muhafazası ve geliştirilmesi konularını içine alır. Ancak, insan müdahalesi veya habitatların değiştirilmesi, bir tür için faydalı olabilirken diğer biri için olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilir. Nesli tehlikeye düşmüş veya tehdit altındaki türlere ait habitatlar özel bir öneme sahiptir. Habitat amenajmanı, bugün için, yaban hayatı amenajmanının en önemli veçhesini oluşturmaktadır.
Yaban hayatı amenajmanına dair bir üçüncü konu belirli yaban hayvanı türlerinin sebebiyet verdiği problemleri; mesela ormana, evcil hayvanlara ve balıkçılığa zararlı olma veya av hayvanlarına, ehil hayvanlara yahut insanlara hastalık bulaştırma gibi problemlerin çözülmesiyle ilgilenir.
Yaban hayatı amenajmanının 4. Ana konusu spesifik yaban hayatı populasyonlarına yardımcı olacak (destekleyecek) pratik tedbirleri içerir. Mesela, yerleştirme, yemleme, yırtıcı kontrolü, gıda üretimi ve hassas/nazik populasyon ve türlere yardım edilmesi vb. Fakat bu tedbirler çoğu zaman büyük ölçüde lokal öneme haizdirler.